Günümüzün en büyük problemlerinden birisi aşırı bilgi yüklemesidir. Yoğun bir bilgiye maruz kaldığımız bir ortamda doğru ve yanlış bilgiyi ayırt etmemiz zordur. Bu bakımdan bunu yönetmek adına bazı stratejilere ihtiyacımız vardır. Bu stratejilerden bazıları şunlardır;

1- OBJEKTİF YAKLAŞIN

Eğer bir bilgiyi inançlarımızı destekliyor diye kabul edersek kendimiz ile rus ruleti oynamış oluruz. Gerçekler, onlara duyduğumuz inançlardan bağımsızdır. Kendi inançlarımızı kabul ettirme isteği paronayaklıktan farksızdır diyebiliriz çünkü onlar da bir fikre inanır ve bunu her türlü mantık çerçevesine uydurarak ona inancını güçlendirirler.

Bir diğer yandan bakış açımızın da doğrularımızı değiştireceğini unutmayalım.

Stanford Felsefe Anksiklopedisi, sahte bilimi ayırt ettiği bazı özellikler şunlardır;

1- Otoriteye İnanç

Bilimde otorite yoktur. Bilimsel güvenilirlik açısından kanıt hiyerarşisi olsa dahi bu otorite anlamına gelmez çünkü en yüksek düzey bilimsel bilgi dahi bir zaman sonra eksik veya koşullara göre hatalı yanları görülebilir. Bu bakımdan otoriter bir tavır ile anlatım yapan birisi var ise o kişiden aldığınız bilgilerin sahte olma olasılığını düşünün.

2- Tekrar Edilmeyen Deneyler

“X araştırma sonucu Y sonucu çıktı. Bilim dünyası şaşkın!” Bu gibi aykırı bilgilerle karşılaştığınızda bu araştırma ne zaman yapıldığı ve buna benzer başka araştırma yapılmış mı bunu araştırın. Ayrıca bilim, hiçbir araştırma sonucunda şaşkına uğramaz bu gibi ifadeler tamamen dikkat çekmek içindir.

3- Elle Seçilmiş Örnekler

Cımbızla seçilmiş örneklerden uzak durun. Genel düşüncenin aksini iddia edeceğim derken sınırları zorlayan insan sayısı az değildir.

4- Aksini İddia Eden Araştırmaları İnkar Etmek

Genelde X düşünceyi savunan bir kişi, genel görüş Z olsa da onu her defasında reddeder. Bunun en iyi örneği; Düz dünyayı savunan kişilerdir
Unutmayın, olağan dışı olaylar olağan dışı kanıtlar gerektirir.

3- ARAŞTIRMAYI ÖĞRENİN

Araştırmaya başlamadan kendinize şunu sorun;

1- Neyi araştırmak istiyorum?

2- Araştırdığım şeyden ne elde etmek istiyorum?

3- Elde ettiğim şey bana ne kazandıracak?

Araştırmaya başlarken;

1- Bilimsel yayınların yapıldığı siteleri kullanın;

Google Akademi
Dergipark
Pubmed
ScienceOpen
CORE
PLOS
Semantic Scholar vb.

Araştırırken;

– şüpheci olmalı ve şüpheci sorular sormalısınız.

4- ŞÜPHECİ OLUN

Şüphe etmek, edindiğimiz bilgilerden daha önemlidir. Çünkü edindiğimiz bilgiler hayatımızda bir yer edinmekte bizde bir davranış değişimine yol açabilmektedir. Bu değişimler ise kimi zaman iyi olduğu gibi kimi zaman kötü senaryolara da yol açabilir. Hele ki sağlık söz konusu olduğunda yanlış bir bilgiyi doğru olarak kabul etmek, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu bakımdan bilgi edinmekten önce her bilgiye şüphe ile yaklaşmak gerekir.

EDİNDİĞİNİZ BİLGİLER SÜRESİNDE KENDİNİZE ŞU 5 SORUYU SORUN;

Bilgiyi veren kişi kim?
Bu kişi ne tarzda anlatıyor (pazarlamacı, anlaşılmayan, çok fazla teknik terim kullanan, ikna etmeye çalışan, agresif veya eleştirel vb.) ?
Kişi (uzman/eğitmen/diyetisyen vb.) bir öneri verirken bilimsel bir kaynak sunuyor mu?
Verilen bilimsel bilgi, diğer bilgiler ile uyumluluk sağlıyor mu?
Bu bilginin aksini iddia edicek bir bilgi var mı?
+ olarak Carl Sagan’ın “Palavra Tespit Yöntemlerini” kullanabilirsiniz.